De pro-Europese, democratische partijen in Oost-Europa hebben een tegenslag te verwerken, nadat in zowel Hongarije als Servië de zittende autocratische machten een grote verkiezingsoverwinning boekten. Op zondag 3 april werden er in beiden landen parlementsverkiezingen georganiseerd. Daarnaast vonden er in Servië ook presidentiële en lokale verkiezingen plaats. De verkiezingen worden gekenmerkt door een ongelijk speelveld tussen de machthebbers Orbán (Hongarije) en Vučić (Servië), en de oppositie. In beide landen was de oppositie verenigd, maar wisten zij geen successen te behalen.
Afgelopen vrijdag kondigde de Amerikaanse president Trump aan dat hij een doorbraak had bereikt tussen Kosovo en Servië, met een akkoord die de banden tussen de twee landen aanhaalt. Sinds de onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo in 2008 hebben de buurlanden een gespannen relatie. Servië weigert te erkennen dat Kosovo een onafhankelijk land is, en ziet het nog steeds als een provincie van Servië. Al jaren wordt er – weinig succesvol – gepoogd de landen dichter tot elkaar te brengen. Of dit akkoord ook echt een doorbraak is, zal nog moeten blijken, aangezien de inhoud weinig concreet is.
In Montenegro zijn kiezers afgelopen zondag naar de stembus gegaan. Het was een spannende verkiezingsdag, want de oppositie coalitie ‘Voor de Toekomst van Montenegro’ stond nek-aan-nek met de Democratische Partij voor Socialisten (DPS), die al 30 jaar aan de macht is. Voor de stemgerechtigden was het de keuze tussen deze pro-Europese machthebbende partij en de pro-Servische en Russische oppositie coalitie. 75.9% van de geregistreerde stemmers bracht zijn stem uit, de hoogste opkomst die Montenegro ooit gehad heeft sinds de invoering van het huidige kiessysteem. Na de eerste exitpolls was er verwarring ontstaan, omdat de DPS en de oppositie coalitie zeiden: dat ze genoeg zetels hadden gekregen in het parlement om de volgende regering te vormen. Uiteindelijk bleek de oppositie coalitie samen met andere oppositie partijen genoeg zetels te hebben om een nieuwe meerderheid te vormen.
Vucic, die premier was voordat hij in 2017 president werd, trekt in Servië steeds meer macht naar zich toe. Tijdens de controversiële parlementsverkiezingen, die plaatsvonden op zondag 21 juli triomfeerde zijn rechts-populistische partij, de Servische Progressieve Partij (SPS) op dubieuze wijze.
Wat doet FMS nou precies? Waar zijn jullie actief? Wie zijn jullie partners? Elke week zullen wij al deze vragen en meer beantwoorden in ons nieuwe initiatief: 'Land van de Week'. Iedere keer zullen wij een van de landen waarin wij actief zijn in de spotlight zetten en uitlichten wat wij daar doen door middel van filmpjes, leuke feitjes en verhalen van onze projecten! Deze week: Servië!
Het lijkt erop dat EU en haar buurlanden niet te lang de democratie in quarantaine moet houden, want op 30 maart nam de Hongaarse parlement de coronaviruswet aan. Een omstreden wet die bedoeld is om de coronacrisis het hoofd te bieden. Deze wet kent geen einddatum voor de noodtoestand. Premier Orban heeft hierdoor een blanco check ontvangen. Op basis van deze wet krijgt Orban veel macht in handen. Álle bestaande wetten in Hongarije kunnen momenteel naar zijn inzicht tijdelijk buiten werking worden gesteld of genegeerd. Daarnaast kan de regering-Orban zelf bepalen hoe lang de noodtoestand van kracht moet blijven. Hierdoor zijn verkiezingen en referenda zolang de noodtoestand voortduurt, niet mogelijk. De ‘wet-Orban’ vormt ook een risico voor journalisten omdat ze beschuldigd worden van het verspreiden van ‘fake news’. De vrijheid van meningsuiting komt hierdoor in het geding. Servië en Montenegro lijken ook de coronacrisis te misbruiken om de mediavrijheid in te perken. Dit vormt een groot probleem voor de democratische rechtsstaat en vrijheden.
Op 18 Oktober besloot de Europese Raad na een langdurig debat dat het de toetredingsonderhandelingen met Albanië en Noord-Macedonië zou uitstellen. De oppositie tegen het openen van de onderhandelingen werd geleid door Frankrijk, die van mening is dat het EU toelatingsproces eerst moest worden aangepast voordat onderhandelingen met aspirant lidstaten geopend kunnen worden. Het debat ging verder over de vooruitgang die beide landen hadden gemaakt op terrein van rechtstaat, mensenrechten en democratisering.
Al jaren hebben we het over de opkomst van nationalisme, conservatisme en nativisme in Europa. Zou het kunnen dat daar nu een tegenbeweging komt? Een aantal nieuwe leiders in Centraal- en Oost-Europa laten wellicht een nieuwe trend zien. Meer weten? Lees hier alles over in het stuk van onze Oost-Europadeskundige Marina Ohanjanyan!
On the 6th of March Foundation Max van der Stoel joined a roundtable discussion at the FES EU Office in Brussels: North Macedonia and Greece after the Prespa Agreement. This Agreement settled the name dispute between Greece and (now) North Macedonia and paved the way for Euro-Atlantic integration. The discussion covered both the lessons that could be learned from this process as well as expectations for the relations between North Macedonia and Greece after signing the Agreement.
Geen betere plek dan het PvdA Congres op 19 januari in Den Bosch – waar de lijst en programma voor de Europese verkiezingen werden vastgesteld – om onze aandacht te vestigen op de buurlanden van de EU. Foundation Max van der Stoel organiseerde dan ook twee workshops in Den Bosch over de veiligheidssituatie in Oost Europa en over EU uitbreiding richting de Westelijke Balkan. Bert Koenders, Jan Marinus Wiersma en de Albanese Ambassadeur Adia Sakiqi waren onze gastsprekers!
